Geloven in geweld?
Ter gelegenheid van de presentatie van het boek ‘Geloven in geweld?’ was er begin maart een symposium rondom de vraag over de relatie tussen religie en geweld. Wij waren te gast in de Vrije Universiteit (PthU) Amsterdam. Het boek is voortgekomen uit een denktank van theologen genaamd Sha’ar (de poort), met verschillende religieuze achtergronden.
Niemand kan ontkennen dat er religieus gemotiveerd geweld bestaat in alle drie de monotheïstische godsdiensten. Van verschillende kanten belichten ‘kenners’ van het Jodendom, Christendom en Islam deze prangende vraag naar die relatie. Zijn religies per definitie inherent gewelddadig door hun irrationele waarheidsclaims en hun streven naar eenheid? Godsdiensten streven met hun religieuze idealen en waarden ook een sociale, politieke en economische werkelijkheid na. Deze betrokkenheid kan uitmonden in vormen van vervolging, verdrijving en zelfs genocide.
Nadenken over geweld in het jaar dat 75 jaar bevrijding wordt gevierd op het Europese continent betekent over grenzen heen durven kijken.
Bronnen van geweld
De studies bieden aanknopingspunten om in gesprek te gaan over de bronnen van geweld, zowel binnen de verschillende religieuze tradities als in de bredere maatschappelijke context. De auteurs zoeken de interreligieuze dialoog en verbindingen naar de moderniteit. Religie is een van de diepste drijfveren van menselijk handelen en denken en baseert zich op kernwaarden als liefde en gerechtigheid. Afzien van geweld en opkomen voor menselijke waardigheid is een kritische maatschappelijke tegenstem vanuit de religies. Hoe luid klinkt deze stem nog?
Religies ontmaskeren enerzijds het idee van politieke overheersing en economische uitbuiting en anderzijds construeren godsdiensten hun opvattingen in instituties en levensbeschouwing in alle dimensies van het dagelijks leven. Dit uitgangspunt roept ook op tot kritische zelfreflectie. Wat wij nu het sociale of politieke domein zouden is noemen is niet los te zien van de invloed en ontwikkeling van godsdienst door de eeuwen heen.
Drie blikrichtingen
Het boek is geordend naar drie ‘blikrichtingen’. Allereerst wordt de relatie tussen geweld en religie vanuit een theoretisch kader verkend. Welke rol speelt religie in de rivaliteit tot andersdenkenden en gelovigen? Wanneer conflicten ontaarden in strijd kunnen godsdiensten zowel geweld legitimeren, als de stem van geweldloosheid vertegenwoordigen. Interessant daarbij is de rol van de religies in het maatschappelijk debat te onderzoeken.
In het tweede deel worden de teksten en uitleg van religieuze bronnen bevraagd. Is het monotheïsme zelf de oorzaak van intolerantie en daarmee bron van geweld? De autoriteit die wordt toegekend aan de heilige boeken, gefundeerd in claims op goddelijke openbaring, is vanzelfsprekend geen vrijbrief om het beroep op geweld religieus te legitimeren. Elk geweld kan niet los worden gezien van de eigen verantwoordelijkheid en keuzes die wij maken.
De laatste blikrichting is die van religieus geweld in onze geseculariseerde actualiteit. Hier worden verschillende fundamentalistische tendensen onderzocht. Het verlangen naar zuiverheid en waarheid, de volledige onderwerping aan de wil en wet van een god, leidt tot afkeer van een ‘boze’ wereld. Het letterlijk lezen en nemen van de geopenbaarde teksten kan leiden tot (excessief) geweld. De vraag naar geweld zou religies moeten oproepen tot zelfonderzoek en dialoog.
Symposium
Tijdens het symposium worden de drie invalshoeken kort toegelicht en met kernachtige stellingen samengevat. ’Niet religie is de bron van geweld, maar geweld de bron van religie!’ ‘De herkenning van de ander is bron van angst en leidt tot gewelddadig nabootsgedrag!’ ‘Onze heilige bronnen zijn reëel over het gebruik van geweld! Wat legitimeert ons deze te herduiden of zelfs tegenspreken?’ Dan volgen korte presentaties van de diverse auteurs, waarna telkens een levendige discussie ontstaat. Zeer gevarieerde bijdragen over religie en geweld, maar ook over maatschappelijke uitingen van discriminatie en diverse vormen van geweld.
Interreligieuze dialoog
Nadenken over geweld in het jaar dat 75 jaar bevrijding wordt gevierd op het Europese continent betekent over grenzen heen durven kijken en aandacht hebben voor verschillende perspectieven bij historische gebeurtenissen. Het symposium geeft, evenals het boek, geen definitief antwoord op de vraag ‘Geloven in Geweld?’, maar beoogt allereerst de interreligieuze dialoog. Dat gesprek kan een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat en geeft mogelijk zicht op een toekomst van vrede, vrijheid en vriendschap.
Drs. Wim Timmer
Referent voor de relatie met het Jodendom en diaken van het Bisdom Haarlem-Amsterdam
Gerelateerde nieuwsberichten | ||
woensdag, 17 januari 2024 | Dag van het Jodendom | |
donderdag, 2 maart 2023 | Dialoogwandeling - Sterke vrouwen | |
dinsdag, 26 oktober 2021 | Dag van het Jodendom - 17 januari | |
maandag, 25 januari 2021 | Video Dag van het Jodendom | |
zondag, 10 januari 2021 | Dag van het Jodendom | |
maandag, 4 mei 2020 | Brief Mgr. Woorts aan Joodse gemeenschap | |
donderdag, 13 februari 2020 | Dag van het Jodendom | |
dinsdag, 7 januari 2020 | Dag van het Jodendom | |
dinsdag, 12 februari 2019 | Tien jaar Dag van het Jodendom | |
zondag, 9 september 2018 | Dag van het Jodendom | |
maandag, 12 februari 2018 | Bezoek aan Synagoge - Dag van het Jodendom | |
vrijdag, 6 januari 2017 | Bisschoppen bezoeken Joods Historisch Museum | |
woensdag, 30 juli 2014 | Haat tegen Joden verwerpelijk | |
dinsdag, 14 januari 2014 | Katholieke Kerk viert Dag van het Jodendom |