Verslag informatieavond - Laudato Si’

Dinsdag 15 september 2015 - Hoofddorp

Dins­dag­avond 15 sep­tem­ber 2015 werd in Hoofd­dorp een in­for­ma­tie­avond gehou­den over de ‘groene en­cy­cliek’ Laudato Si’. Ernst Meyknecht schreef onderstaand ver­slag.

Welkom door pastoor Cees van Lent

De aanwe­zigen wor­den welkom geheten door pastoor Cees van Lent van de pa­ro­chie H. Joannes de Doper te Hoofd­dorp in het Funda­ment. Een zaal onder de kerk, verwarmd en verlicht door zonne-energie. De reden voor deze bijeen­komst is het ver­schij­nen van de nieuwste en­cy­cliek van paus Fran­cis­cus, waarin hij zijn zorgen deelt over de verslech­te­ring van het klimaat. Deze avond is bedoeld als een inlei­ding op deze en­cy­cliek en om met elkaar het gesprek aan te gaan over wat wij als pa­ro­chies kunnen doen aan de verbete­ring van het klimaat.

Naast een inlei­ding, wor­den er twee praktijk­voor­beel­den gepresen­teerd van wat een pa­ro­chie zou kunnen doen.

Inlei­ding: “Zeven redenen om de en­cy­cliek te lezen”

Door Gerard Moorman, Kon­fe­ren­tie Neder­landse Reli­gi­euzen (KNR)

Als inlei­ding start Moorman met het noemen van de drie speer­pun­ten van de missio­naire com­mis­sie van de KNR, waar hij werk­zaam voor is:

• eerbied voor de schep­ping
• vrede
• ge­rech­tig­heid

De en­cy­cliek Laudato Si vertrekt vanuit de zorg voor de schep­ping, maar heeft ook con­se­quenties voor vrede en ge­rech­tig­heid. Het is dus niet alleen een ‘klimaat’ en­cy­cliek. Maar houdt zich ook na­druk­ke­lijk bezig met de zorg voor armen. Immers zij wor­den het hardst getroffen door de ver­an­de­ringen in het klimaat. Moorman noemt zeven redenen om Laudato Si te lezen.

1. Goed onder­bouwd
   Het is een goed onder­bouwd do­cu­ment. Zowel theo­lo­gisch/filo­so­fisch, maar ook gebaseerd op breed gedragen weten­schap­pe­lijk onder­zoek. De en­cy­cliek is ook vlot ge­schre­ven en goed lees­baar. De paus durft stelling te nemen: het klimaat veran­derd / verslechterd in hoog tempo, de mens is daar verant­woorde­lijk voor en de con­se­quenties zijn enorm, vooral voor de armen. Maat­regelen die geno­men moeten wor­den om de ver­an­de­ringen tegen te gaan zijn onder­deel van lang­durige en vaak slepende onder­han­de­lin­gen.
2. Stimulans voor de oecumene
   ‘De zorg voor het gemeen­schappe­lijke huis’ is een zorg voor ie­der­een. De paus wil met deze en­cy­cliek ie­der­een aanspreken, niet alleen katho­lie­ken of gelo­vi­gen. Een van de centrale stellingen is dan dat, ’alles met alles te maken heeft’. Ie­der­een wordt getroffen door klimaat­verande­ringen. Het is echter niet direct een poli­tiek geschrift, in die zin dat alleen de poli­tiek aan­ge­spro­ken wordt. Wel heeft hij concrete kri­tiek op het westerse con­sump­tie­patroon en de onge­lijke econo­mische ver­hou­dingen.
3. Sociale Leer in optima forma
   Kern van de Sociale Leer van de Kerk is de zorg voor het Alge­meen Welzijn. Laudato Si werkt de zorg voor de schep­ping ver­der uit en geeft concrete en prak­tische tips. Zij borduurt daar­mee voort op andere grote sociale en­cy­clie­ken en bena­drukt het belang van de soli­da­ri­teit. De Sociale Leer wil daar­mee ook een alterna­tief bie­den voor de poli­tieke filo­so­fieën van het so­cia­lis­me en het neoliberalisme. Zo wordt het idee van goede rent­mees­ter­schap gerelati­veerd door te be­na­druk­ken dat de mens een onverbreke­lijk onder­deel is van de schep­ping.
4. Uitdagend per­spec­tief vanuit de wereld­kerk
   De en­cy­cliek ver­wijst naar allerlei do­cu­menten uit de gehele wereld­kerk. Niet alleen van bis­schop­pen, maar ook ge­schrif­ten uit andere kerken en uit de weten­schap. Daarbij benut de paus de rijkdom aan inzichten die er de afgelopen decennia is ontstaan over de zorg voor de schep­ping. Door zo breed gebruik te maken van bronnen uit de hele wereld, betrekt de paus ook vele partijen direct bij de samen­stel­ling en uit­voe­ring van de en­cy­cliek.
5. Heel prak­tisch
   Het do­cu­ment is heel prak­tisch. Niet alleen in de analyse van het probleem, ook in het aandragen van voor­beel­den en tips om de heel­heid van de schep­ping te bevor­de­ren. Zo pleit de paus voor hel­dere inter­na­tio­nale afspraken die bin­dend zijn. Twee voor­beel­den springen daaruit: het recht op water voor ie­der­een en het instellen van inter­na­tio­nale instanties om de multi­na­tio­nale bedrijven te controleren.
   De paus heeft een groot ver­trouwen in de kracht van de basis. Zeker als consu­ment kunnen mensen veel invloed uit­oefe­nen. De en­cy­cliek geeft daar veel voor­beel­den van.
6. Spi­ri­tu­eel do­cu­ment
   Toch de paus bena­drukt vooral de spi­ri­tu­ele dimensie van de inzet van de mens. Allerlei acties zijn moge­lijk, maar als het niet van binnen uit komt, loopt zij het risico te verzan­den of geen wer­ke­lijke ver­an­de­ringen te bewerkstelligen. Het gaat niet alleen om acties, maar ook het een manier van zijn. Hij houdt daar­mee ook een pleidooi voor de ‘verlangza­ming’ van het leven. Een langzamer levenstempo geeft ons meer tijd voor re­flec­tie en aan­dacht voor de on­der­lin­ge ver­bon­den­heid tussen mensen en mensen en de schep­ping.
7. Do­cu­ment van Hoop
   Het is tenslotte een hoop­vol do­cu­ment. Het bena­drukt de po­si­tie­ve kanten van het leven, de moge­lijk­heid van beke­ring/omke­ring, van een nieuwe start en een nieuw begin. En daar­mee is Laudato Si een van de eerste ‘deuren’ die geopend wor­den voor het Jaar van Barm­har­tig­heid.

Twee praktijk­voor­beel­den

1. De Groene Kerk
   Pater Roland Putman ofm. hield een korte inlei­ding over de Groene Kerk. Het is bedoeld als platform voor het uitwisselen van ideeën en tips over het bevor­de­ren van het milieu van kerken. Het is ook en soort keurmerk voor die kerken die zich actief inzetten voor het milieu.
   Als een pa­ro­chie zich verbindt aan deze actie, dan stelt zij een plan op waarbij in eerste instantie gekeken wordt hoe, door het nemen van heel concrete prak­tische stappen, het milieu verbeterd kan wor­den. Wat is beter? Het gebruik van kopjes voor de koffie of kartonnen bekertjes? Waar kunnen spaar­lampen gebruikt wor­den? Het gaat daarbij niet alleen om bespa­ringen. Het sociale aspect, de reden waarom een pa­ro­chie iets doet, is uit­ein­delijk net zo be­lang­rijk. De Groene Kerk vormt zo een net­werk van kerken, nu al zo’n 79, die elkaar sti­mu­leren, scherp hou­den en ideeën uitwisselen.
2. Genade van boven, warmte van onder... het Funda­ment
   Pastoor Cees van Lent had een briljant idee. Onder de kerk bevond zich een kel­derach­tige ruimte. Deze ruimte werd uitgegraven en ingericht als zaal met kook­gele­gen­heid en toiletten. Zo ontstond het Funda­ment. Het bij­zon­dere eraan was dat de ver­lich­ting, verwar­ming en kook­gele­gen­heid hun energie kregen van zonnepanelen. Het hele dak van de kerk werd er mee belegd, en een warmtepomp­in­stal­la­tie haalt warmte uit de grond. Voor die periode dat er niet genoeg energie is, is er aan­vul­ling moge­lijk vanuit de reguliere bronnen. Tege­lijker­tijd: bij veel zon levert de kerk energie aan het stadsnet. ‘Kracht van boven en warmte van onder’, zo noemt pastoor Cees van Lent het. Op de vraag of de in­ves­te­ring er in zijn leven uit­komt, ant­woordt hij: “dit is voor de gene­ra­tie na mij!”

Gesprek

Uit het gesprek na deze inlei­dingen neem ik de volgende notities in de vorm van vragen:

• Waar kun je de Neder­landse vertaling krijgen van de en­cy­cliek?
  De Neder­landse vertaling in de vorm van een boekje komt eind sep­tem­ber be­schik­baar en is te be­stel­len bij de RK Kerk­pro­vin­cie. Een vertaling is nu al be­schik­baar op in­ter­net via www.rkdo­cu­menten.nl
• Is er een stappen­plan voor pa­ro­chies om de en­cy­cliek in te voeren?
  Helaas niet in Neder­land. Er is wel een special be­schik­baar van de Missio­naire Agenda met een handlei­ding voor een geloofs­ge­sprek.
• Is de invoe­ring van milieu tips kostenbesparend?
  De vraag is: is een bespa­ring kostenef­fec­tief? Dat wil zeggen werkt de maat­regel ook op de lan­gere termijn? Is de bespa­ring ook wer­ke­lijk een bespa­ring, wor­den de verborgen kosten ook mee­ge­no­men? En voldoet de bespa­ring ook aan het sociale aspect? Geen koffie meer drinken na afloop van de vie­ring, of de kerk niet meer verwarmen zal vanuit milieu oog­punt best besparen, maar tast het sociale aspect van de kerk aan. Het is daar­mee niet echt kostenef­fec­tief.
• Wanneer ben je precies een Groen Kerk?
  Je kunt het als pa­ro­chie aan­vra­gen. Je verplicht je dan om ieder jaar een plan te maken hoe je het milieu dit jaar wil verbe­te­ren. Dat kan met simpele stappen, zoals gebruik maken van gerecycled papier voor de printer of het or­ga­ni­se­ren van een in­for­ma­tie­avond. Wat be­lang­rijk is dat je ieder een plan maakt met nieuwe voor­stel­len en deze ook uit­voert. Mocht je dat willen dan is het moge­lijk om een bord op de gevel van de kerk te hangen met de tekst: Groene Kerk! Op 10 ok­to­ber is de jaar­lijkse Groene Kerk­dag, een dag vol in­spi­ra­tie en goede ideeën.
• Hoe maak je de spi­ri­tu­ele dimensie concreet?
  De spi­ri­tu­ele dimensie maak je concreet via de li­tur­gie, via gebed, lezingen of voor­drachten in kringen of groepen.
• Hoe bevor­der je de zorg voor de schep­ping als kerk ook buiten de kerk?
  Door als pa­ro­chie aan­slui­ting te zoeken met lokale partijen en organi­sa­ties die zich ook inzetten voor een beter milieu. Door zelf actie te onder­ne­men als pa­ro­chie en dit ken­baar te maken in de publi­ci­teit. Zo kan de pa­ro­chie een teken van hoop en onder­steu­ning zijn.

In­for­ma­tie

• Bisdom­blad SamenKerk nummer 6 van juli/au­gus­tus 2015
• De en­cy­cliek Laudato Si is te lezen op www.rkkerk.nl
• Of te be­stel­len via: bestel@rkk.nl
• De Groene Kerk: www.groene­kerk.nl
• Het Funda­ment: www.hjoannesdedoper.nl
• Thema­num­mer Missio­naire Agenda over Laudato Si: www.knr.nl/soli­da­ri­teit