Jongensbisschop

Een jongens­bis­schop (ook wel kin­der­bis­schop of in het Latijn episcopus puerorum) is een mid­del­eeuws gebruik waarbij op of rond het feest van Sint-Nicolaas (6 de­cem­ber) of Onnozele Kin­de­ren (28 de­cem­ber) een jongen uit het koor of de ka­the­draal­school tij­de­lijk tot 'bis­schop' werd gekozen.

Wat hield het in?

• Een jongen (meestal een koorknaap) werd sym­bo­li­sch tot bis­schop 'gewijd' door zijn mede­leer­lingen of kanun­niken.

• Hij droeg bis­schop­pe­lijke kledij, zoals een mijter en staf, en leidde soms een pro­ces­sie of een gebeds­dienst.

• Hij mocht preken of ze­ge­ningen uit­spre­ken (sym­bo­li­sch), maar geen sacra­menten bedienen.

• Het gebruik duurde meestal één dag tot soms een paar weken, en ein­digde met een feest of een toneelspel.

Doel en bete­ke­nis

• Het gebruik had een speels, pe­da­go­gisch en spi­ri­tu­eel karakter:

  • Het was een manier om kin­de­ren bij de li­tur­gie te betrekken.

  • Het herinnert aan Jezus’ woor­den: "Laat de kin­de­ren tot Mij komen."

  • Het bracht een tij­de­lijke omke­ring van rollen (zoals ook bij narren­feesten): kin­de­ren kregen een stem in de kerk.

• Soms werd het ook gebruikt om kri­tiek of satire op ker­ke­lijke gezags­dra­gers te uiten - met humor, maar binnen grenzen.

Versprei­ding

• Vooral in Engeland, Frank­rijk, Duits­land en de Neder­lan­den was dit gebruik wijdverspreid in de 13e-16e eeuw.

• Het werd op den duur verbo­den of ont­moe­digd door kerk­lei­ders (zoals het Concilie van Bazel in de 15e eeuw), omdat het soms uit de hand liep of als oneerbie­dig werd gezien.

Herople­ving

• In som­mi­ge ste­den wordt het gebruik te­gen­woor­dig sym­bo­li­sch her­steld als deel van lokale traditie of erf­goed, bij­voor­beeld in Engelse ka­the­dralen.

Deze katholieke woordenlijst is nog in ontwikkeling.
Aan de beschrijvingen wordt nog geschaafd.
© Copyright 2025 Bisdom Haarlem-Amsterdam