Codex Iuris Canonici

De Codex Iuris Canonici is een ver­za­me­ling wetten die de organi­sa­tie, het bestuur, de rechten en plichten van gelo­vi­gen, en de wer­king van de katho­lieke kerk regelt. Het is de juri­dische ruggengraat van de kerk en geldt voor de Latijnse kerk (de grootste tak van het katho­li­cisme). De oosters-katho­lieke kerken hebben een eigen wet­boek, de Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium (CCEO), dat in 1990 werd inge­voerd.

De hui­dige versie van de CIC werd af­ge­kon­digd door paus Johannes Paulus II op 25 januari 1983 en trad in wer­king op 27 no­vem­ber 1983. Het ver­ving de eer­dere codex uit 1917, die de eerste syste­ma­tische codifi­ca­tie van het ker­ke­lijk recht was.

Structuur van de Codex (1983)

Het Wetboek van 1983 is ver­deeld in zeven boeken, die ver­schil­lende aspecten van het ker­ke­lijk leven behan­de­len. Het wet­boek bevat in totaal 1.752 canons (artikelen).

1. Algemene normen
   Basis­prin­ci­pes van het ker­ke­lijk recht, zoals de­fi­ni­ties van wetten, rechten en plichten van gelo­vi­gen, en de in­ter­pre­ta­tie van de regels.
2. Het Volk van God
   Regelt de structuur van de kerk, zoals de rol van leken, pries­ters, bis­schop­pen, en reli­gi­euze orden, en de rechten en plichten van gelo­vi­gen.
3. De leraars­ambt van de kerk
   Behandelt catechese, predi­king en de versprei­ding van het geloof.
4. De heili­gings­ambt van de kerk
   Regelt de sacra­menten (doop, eucha­ris­tie, biecht, enz.), ker­ke­lijke feesten en heilige plaatsen zoals kerken.
5. De tij­de­lijke goe­de­ren van de kerk
   Beheer van ker­ke­lijke eigendommen, finan­ciën en donaties.
6. Sancties in de kerk
   Straffen voor overtre­dingen van ker­ke­lijke wetten, zoals excom­mu­ni­ca­tie.
7. Processen
   Regels voor ker­ke­lijke recht­banken, huwe­lijks­zaken (zoals nie­tig­ver­kla­ringen), en andere juri­dische pro­ce­dures.

Doel en belang

• Orde en structuur: De codex zorgt voor een uniforme toepas­sing van regels binnen de we­reld­wijde kerk.
• Bescher­ming van rechten: Het garan­deert de rechten van gelo­vi­gen, zoals het recht op sacra­menten, maar legt ook plichten op, zoals het bijwonen van de zon­dags­mis.
• God­de­lijke en men­se­lijke wet: De codex combineert god­de­lijke wetten (bij­voor­beeld gebaseerd op de Bijbel en traditie) met men­se­lijke wetten die door de kerk zijn inge­steld.

Voor­beeld van toepas­sing

• Huwe­lijk: De codex regelt de voor­waar­den voor een gel­dig ker­ke­lijk huwe­lijk (canons 1055-1165). Als een huwe­lijk niet aan deze voor­waar­den voldoet, kan het nie­tig wor­den verklaard door een ker­ke­lijke recht­bank.
• Excom­mu­ni­ca­tie: Canon 1364 stelt dat iemand die bewust afvallig wordt of ketterij verkon­digt, auto­ma­tisch geëxcommuni­ceerd kan wor­den.

Deze katholieke woordenlijst is nog in ontwikkeling.
Aan de beschrijvingen wordt nog geschaafd.
© Copyright 2025 Bisdom Haarlem-Amsterdam