Eeuwfeest voor Sint Jan Laren
Zondag 26 oktober - 10.00 uur - Sint-Jan Laren
Nederland telt zeven bisdommen, acht kathedralen en 27 basilieken. Hugo Kolstee bezocht ze allemaal. Hij publiceerde er een boekje over, getiteld ‘Alle kathedralen en basilieken van Nederland’. Speciaal voor SamenKerk zal hij een aantal van deze kerkgebouwen in alle bisdommen van ons land beschrijven. In deze vierde aflevering blijven we in buurt. We bezoeken de Sint-Jansbasiliek in Laren, dat dit najaar haar eeuwfeest viert.
Ons bisdom is sinds kort gezegend met twee kathedralen en drie basilieken. Naast de beide kathedralen en basilieken - de St. Bavo in Haarlem en de St. Nicolaas in Amsterdam - is de Sint Jan de Doper in Laren de derde basiliek. De parochie viert dit jaar het honderdjarig bestaan van het huidige kerkgebouw. De Sint-Jansbasiliek heeft een bijzondere historie, die haar oorsprong heeft in de traditionele processie op de feestdag van Johannes de Doper, 24 juni. Deze traditie is nog springlevend. De titel basiliek verkreeg de kerk in 1937 vanwege deze oude processietraditie, waardoor de Larense Sint Jan grote bekendheid geniet.
Het kerkgebouw
In 1925 werd de kerk aan de fraaie Brink geconsacreerd, toen ook een Heilig Jaar. Twee imposante vijftig meter hoge torens rijzen op aan beide zijden naast de ingang. Boven de ingang was een loggia gebouwd zodat bij grote drukte bij de processie, van daar de zegen kon worden gegeven aan de bedevaartgangers op het plein.
De hoge achtzijdige koepel boven het celebratie-altaar - symbool van de hemel - geeft een extra ruimtelijk effect. In de kerk zijn enkele fraaie kunstwerken te zien zoals het indrukwekkende vijf meter hoge bronzen beeld van een wijzende Johannes de Doper, gemaakt door Leo Brom in 1933. Kunstenaar Piet de Moor maakte prachtige kruiswegfresco’s. Glas-in-loodramen boven het hoogaltaar vertellen de geschiedenis van Johannes de Doper. Links achter in de basiliek bevindt zich een herinneringsmonument van de vliegramp te Faro (Portugal) in 1992, waarbij 57 mensen omkwamen. Het staat in deze kerk vanwege de gastvrijheid, die de parochie bood aan de nabestaanden.
Lange geschiedenis
De Sint-Jansbasiliek van architect Wolter te Riele dateert uit 1925, maar de geschiedenis van de parochie gaat terug tot de Middeleeuwen. Eeuwenlang zijn de gelovigen uit Laren en omliggende Gooise dorpen, voor het feest van Johannes de Doper opgetrokken naar het Sint-Janskerkhof, waar zeven wegen samenkomen. Op deze plek stond een middeleeuws kruiskerkje, vanouds de parochiekerk van Laren. Later kreeg Laren een eigen kapel, in 1521 verbouwd tot parochiekerk. Sindsdien trok men op 24 juni gezamenlijk van hier naar het Sint-Janskerkhof, waarmee de jaarlijkse processietraditie van kerk naar kerkhof begon.
Schuurkerk
Eeuwfeest
Zondag 26 oktober - 10.00 uur
Op 26 oktober 2025 wordt in Laren het eeuwfeest gevierd van de Sint-Jansbasiliek met een pontificale Hoogmis. Tijdens de Eucharistieviering zal onze bisschop, Mgr. Jan Hendriks, tevens het nieuwe altaar inwijden.
Na de Reformatie was de kerk in Laren protestants. De koppige Laarders bleven trouw aan hun geloof en trokken in stilte, alleen of in kleine groepjes, vaak in de schemering of ’s nachts, naar het oude bouwvallige kerkje op het St.-Janskerkhof. Die werd in 1586 afgebroken. Er brak een periode van kerken in schuurkerken aan. De katholieken bleven ook heimelijk hun jaarlijkse processie houden.
Rond 1800 werd het katholieken weer mogelijk feestelijk naar buiten te treden, maar openbare processies bleven tot 1983 verboden. Voor de St.-Jansprocessie werd echter, als enige boven de rivieren, een uitzondering gemaakt vanwege haar lang bestaande traditie.
Sacramentsprocessie
Een Broederschap van Sint Jan werd opgericht, belast met de organisatie van de bedetocht, die steeds meer uitgroeide tot een echte processie. In 1886 - toen Sacramentsdag viel op 24 juni - is de bedevaart gewijzigd in een sacramentsprocessie met een plechtig karakter. Uit deze tijd stammen ook de erepoorten, vlaggen en wimpels, waarmee inwoners hun straten versieren. De processie groeide en mag nu als een groots katholiek feest worden beschouwd, dat van heinde en verre toeschouwers trekt.
H. Johannes de Doper
Het bekendste kerkelijke feest is de geboorte van Johannes de Doper op 24 juni, zes maanden voor de geboorte van Christus. Er is nog een tweede feest ter ere van Johannes de Doper, namelijk dat van zijn onthoofding, op 29 augustus. Als heilige wordt Johannes de Doper vaak afgebeeld met een lam met heiligenkrans of schaal.
De legende van de pelgrim
Op 23 juni 893 verdwaalde op de heide bij Laren een pas uit het Heilig Land teruggekeerde pelgrim. Hij droeg een zilveren doos bij zich, met daarin enige beenderen van Johannes de Doper. De pelgrim werd door rovers van zijn zilveren doos beroofd en vermoord. De beenderen gooiden ze weg. ’s Avonds vond een herder de beenderen, die licht uitstraalden en in de grond bleken vast te zitten. De volgende dag, op 24 juni, kwam een grote menigte om de miraculeuze botten te zien. Iemand vertelde de priester dat hij enige dagen daarvoor onderdak had verleend aan een pelgrim uit het Heilige Land, die een doos met beenderen van de H. Johannes bij zich had. Nu begreep de priester de herkomst van de lichtgevende botten. Hij liet ter plaatse een altaar oprichten en begon de H. Mis te lezen. Terstond lieten de beenderen los uit de grond. Op die plek heeft men toen de vermoorde pelgrim begraven en een kapel voor St. Jan gesticht waar men jaarlijks op deze dag naar toe trok.
Naar: ‘Historie en Legende’ door F.W. Drijver, Groningen 1912
