Wij geloven - Introductie

foto: Capitolijnse musea Rome

De oecu­me­nische toe­na­de­ring tussen kerken stoelt voor een groot deel op het inzicht dat ortho­doxen, katho­lieken en pro­tes­tan­ten het­zelfde geloof delen. De ge­loofs­be­lij­de­nis die de vrucht is van de oecu­me­nische concilies van Nicea (325) en Con­stan­ti­no­pel (381) is daar­van tot op de dag van vandaag de meest sterke uitdruk­king. Om door te dringen in de bete­ke­nis en te groeien in geloof is bij de ge­loofs­be­lij­de­nis uitleg nodig. Dat gebeurt uit­voerig in het eerste deel van de Kate­chis­mus van de Katho­lieke Kerk (KKK) waarin zowel de apos­to­lische ge­loofs­be­lij­de­nis als de ge­loofs­be­lij­de­nis van Nicea-Con­stan­ti­no­pel tot in detail wor­den toe­ge­licht en uit­ge­legd.

De KKK onderschrijft dat de grote kerken van Oost en West deze ge­loofs­be­lij­de­nis gemeen­schap­pe­lijk hebben (nr. 195).

Uiter­aard heeft ook de Wereldraad van Kerken het belang van deze gemeen­schap­pe­lijke ge­loofs­be­lij­de­nis ingezien. Tussen 1981 en 1991 werkte een inter­na­tio­naal team van theologen uit alle grote kerken aan een ge­za­men­lijke uitleg van deze ge­loofs­be­lij­de­nis. Het re­sul­taat verscheen in 1991 in een uitgave onder de titel Het Ene Geloof Belij­den. Een Oecu­me­nische Uitleg van het Apos­to­lische Geloof zoals bele­den in de Ge­loofs­be­lij­de­nis van Nicea-Con­stan­ti­no­pel (381). De hoop dat dit inter­na­tio­nale project een uit­wer­king zou hebben op het we­reld­wijde belij­den van het geloof werd niet bewaar­heid. In ons land werd er slechts terloops kennis van geno­men.

Het boek Wij geloven. Rooms-katho­liek en pro­tes­tant: één geloof. De ge­loofs­be­lij­de­nis van Nicea/Con­stan­ti­no­pel uit­ge­legd door Bram van de Beek en Herwi Rikhof dat eind vorig jaar verscheen, is een nieuwe poging om de inhoud van ons ge­za­men­lijk geloof te door­denken en uit te leggen aan allen (niet alleen aan theologen) die geïn­te­res­seerd zijn in de een­heid van het chris­te­lijk geloof. De auteurs hopen zo een bijdrage te leveren aan het besef dat de Kerk één is. Het boek kreeg on­mid­del­lijk na ver­schij­nen een zeer goede ont­vangst. In ver­schil­lende dag­bla­den ver­sche­nen lovende recensies.

De opzet van het boek wordt bepaald door de structuur van de ge­loofs­be­lij­de­nis. De auteurs hebben zich ten zeerste ingespannen om hun theo­lo­gische inzichten samen en niet los van elkaar naar voren te brengen. Beiden weten zich verant­woor­de­lijk voor het hele boek en niet alleen voor de gedeeltes die zij zelf ge­schre­ven hebben. Het gegeven dat de Kerk ten diepste één is en het geloof gemeen­schap­pe­lijk noopt hen er ook toe om bruggen naar elkaars theo­lo­gische traditie te slaan. Het boek is de vrucht van een lang en ge­za­men­lijk oecu­me­nisch leer­pro­ces.

Het ge­za­men­lijke vertrek­punt van het boek ligt in de verantwoor­ding van wat een ge­loofs­be­lij­de­nis is en wat het betekent als we zeggen: ‘Wij geloven’. Een ge­loofs­be­lij­de­nis zegt iets over God en is iets anders dan een wereld­be­schou­wing of een moraal. De ge­loofs­be­lij­de­nis ver­woordt ker­nach­tig wat of beter wie de kerk­ge­meen­schap samen­brengt en fun­geert tevens als sleu­tel of lees­wij­zer bij het lezen van de Schriften. Om die reden wordt de ge­loofs­be­lij­de­nis van Nicea-Con­stan­ti­no­pel in de ker­ke­lijke traditie ‘symbool’ genoemd, naar de Griekse bete­ke­nis van ‘samen­vat­ten’. ‘Symbool’ betekent ook wat samen hoort. In korte, goed ge­schre­ven hoofd­stukken wor­den de artikelen van de ge­loofs­be­lij­de­nis uitgediept. Moei­lijke vragen en on­der­wer­pen wor­den daarbij niet geschuwd (zoals God en het lij­den, Schrift en Traditie, Maria en het Filioque). De auteurs putten uit hun grote kennis van de heilige Schrift, de patris­tiek, de ge­schie­de­nis van de katho­lieke en pro­tes­tantse theo­lo­gie en de moderne cultuur om de heden­daag­se lezer binnen te lei­den in het mysterie van Gods open­ba­ring in Jezus Christus en in de zen­ding van de Kerk.

Er zijn twee goede redenen om dit boek te lezen: het is een prach­tige uitleg van het chris­te­lijk geloof van alle eeuwen en een uit­no­di­ging om de relatie met God in de ge­meen­schap van de Kerk te ver­die­pen of te hernieuwen. Ook is het een krach­tig appel aan de Rooms-Katho­lieke Kerk en de Pro­tes­tantse Kerk om echte stappen te zetten naar het herstel van de een­heid van de Kerk. Beide theologen zijn van oor­deel dat de bestaande verschillen de schei­ding tussen beide kerken niet meer kunnen legitimeren. Het is een boek ge­schre­ven in de hoop dat het zal bijdragen aan het herstel van de een­heid van de Kerk.

• Dit artikel verscheen in eer­der in SamenKerk en is onder­deel van dossier Wij geloven