Waar komt het woord ‘kardinaal’ eigenlijk vandaan?

Clericus cardinalis was het woord dat vanaf het einde van de zesde eeuw werd gebruikt voor gees­te­lij­ken die vast verbon­den waren aan een bepaalde kerk (het woord incardinatie wordt nu nog steeds gebruikt om aan te geven bij welk bisdom een gees­te­lij­ke behoort).

De oorsprong van het hui­dige kar­di­na­len­col­lege ligt echter in de  diakens van de zeven districten waarin Rome was inge­deeld, die op bij­zon­dere wijze verbon­den waren met de ka­the­draal, die als cardo, scharnier, van het bisdom werd aangeduid. Vandaar wer­den zij cardinales genoemd.Die titel heeft de hui­dige bete­ke­nis van het woord eerst langzamer­hand gekregen en vooral sinds het einde van de elfde eeuw toen zij volle­dig bij de keuze van de Paus betrokken wer­den.

De pries­ters die te Rome vast aan een van de 25 "tituli" (de “titel­kerken” van Rome) verbon­den waren en aan het hoofd daar­van ston­den, had­den een plaats in het presbyterium (het college van pries­ters) van de Bis­schop van Rome en zij wer­den vanaf de achtste eeuw even­eens cardinales genoemd.

Een titulus (titel­kerk) was een van de oude Romeinse kerken, die terug­gingen op de ver­vol­gings­tijd en ontstaan waren uit de privé-woning van een Romeinse familie, wiens "naambordje" ("titulus") deze nog droeg. De pries­ters die aan deze kerken verbon­den waren, vervul­den tevens functies in een van de vier pau­se­lijke aarts­basi­lieken. Dat deden ook de diakens die in de 7 regio’s van Rome in het finan­cieel bestuur en de armen­zorg werk­zaam waren. Zowel het aantal van de pries­ters als dat van de diakens heeft in de loop van de tijd vaker wijzi­gingen onder­gaan.

Nog steeds bestaan er drie rangen in het kar­di­na­len­col­lege, die van kar­di­naal-Bis­schop­pen, -pries­ters en -diakens (c. 350 §1). Sinds 1962 zijn de kar­di­naal-Bis­schop­pen niet meer met de zorg voor het suburbicaire (= vlak bij Rome gelegen) bisdom belast. Sinds 1965 wordt de rode hoed niet meer aan een nieuwe kar­di­naal uit­gereikt, zodat die nu alleen heral­dische bete­ke­nis heeft.

Sinds 1969 bezitten de andere kar­di­na­len geen bestuurs­vol­macht ten aanzien van hun titel­kerken. De titel van kar­di­naal-Bis­schop, -pries­ter of -diaken heeft niet te maken met de wij­ding die de be­tref­fen­de kar­di­naal heeft ont­van­gen; integen­deel: alle kar­di­na­len moeten sinds 1962 Bis­schop wor­den gewijd (vgl. c. 351 §1), al kan de Paus in die bepaling wel dis­pen­se­ren, zoals hij weleens doet als een bekende hoogbe­jaarde theoloog tot kar­di­naal wordt benoemd.

Momen­teel is het maximum aantal kar­di­na­len dat gerech­tigd is om de paus te kiezen gesteld op 120; aan het totaal kar­di­na­len (dus met de kar­di­na­len boven tach­tig jaar is geen grens gesteld). Kar­di­na­len wor­den gecreëerd door een decreet van de Paus. Daarbij kan hij aankon­digen dat hij een naam "in pectore" bewaart; de naam van die kar­di­naal wordt dan nog niet ge­pu­bli­ceerd en de aldus benoemde bezit dan nog geen van de rechten en de plichten van de kar­di­na­len, tot op de dag dat zijn naam wordt bekend gemaakt.