Hoop op leven over de dood heen
gepubliceerd: vrijdag, 7 april 2017
We leven in dramatische tijden. De nieuwe Duitse bondpresident zei het bij zijn aantreden zonder omwegen: “De wereld is volledig uit z’n voegen geraakt.” ‘Hoe zal het verder gaan?’ vragen velen zich bezorgd af.
Juist nu, meen ik, is de vreugdevolle Paasboodschap van opstanding en eeuwig leven meer dan ooit actueel. Een mens heeft dat perspectief nodig. Hij moet weten dat hij groter is dan de aarde, dat zijn toekomst verder reikt dan de dood. Niet als een vlucht uit de werkelijkheid, maar juist om er goed mee om te kunnen gaan.
Een kerkvader zei ooit: “Je kunt pas werken voor de aarde als je gelooft in de hemel.” Het haalt de krampachtigheid uit je leven. Je hoeft aan mensen en dingen niet die onredelijke eis te stellen dat ze je volledig gelukkig moeten maken, en kunt juist daardoor het geluk en de vreugde genieten die ze wel bieden. Het volmaakte is voor later.
We zullen onze dierbaren terugzien
Wel is het goed te beseffen dat het leven na de dood niet los staat van het leven voor de dood. Mensen zeggen soms in alle naïviteit: we zien wel wat er later komt. Een ernstige misvatting. Wat een mens in dit leven uitstrooit aan liefde, zorgzaamheid, medeleven, vergeving, gebed en geloof, daaruit wordt zijn eeuwige kleed geweven, daarmee staat hij voor de rechterstoel van God. En als we ons bewust worden dat het weleens weinig zou kunnen zijn, of dat er misschien toch wel veel kwaad was in ons leven, dan geeft juist het geloof ons hoop.
Wie in oprecht berouw zijn tekorten durft erkennen en bij de Heer brengt, mag ervaren dat Hij het zal aanvullen met zijn barmhartigheid. Maar je moet het wel nu, in dit leven doen. Als antwoord op zijn verslagen hart en smeekbede tot de Heer mocht de ‘goede moordenaar’ op het laatste moment van zijn leven horen: “Vandaag nog zul je met Mij zijn in het paradijs.” Jezus belooft: “Wie in Mij gelooft zal leven, ook al is hij gestorven, en Ik zal hem doen opstaan op de laatste dag.” Niet alleen ons, ook onze dierbaren. We zullen hen terugzien. Ook dat mogen met Pasen al die mensen weten die gebroken zijn door het verlies van een geliefde mens. Daarmee troost Augustinus op zijn sterfbed zijn dierbaren. Ik heb het al eerder geciteerd: “Geloof me, als de dood komt om ook jullie banden te breken, op de dag die God heeft vastgesteld, dan zullen jullie me terugzien, maar omgevormd en gelukkig, en samen zullen we voortgaan op nieuwe paden van licht en leven...”
Hoe zal dat moment van overgang naar het nieuwe leven zijn?
Weten we er iets van? Ja, Schrift en Traditie geven ons enig inzicht. En nu citeer ik mezelf: “Na de dood zullen we staan in het volle Licht van Gods Liefde en Barmhartigheid, maar ook van zijn Majesteit en Gerechtigheid. Dát, leren ons de mystici, is de eerste ervaring die alle mensen die sterven zullen ondergaan. In dit Licht zal hij de oneindige goedheid en liefde van zijn Schepper en Verlosser erkennen. Maar in dat Licht zal hij ook zijn eigen zonden, hoe diep ook weggestopt, voor ogen zien. Alle fouten, waarvoor hij geen vergeving heeft gevraagd, de liefdeloosheid van zijn leven, maar ook de bronnen van genade in Woord en Sacrament die hij niet heeft benut, de vergeving in Christus die hij niet heeft gezocht. Hij zal pijnlijk begrijpen hoezeer hij Gods hart gewond heeft.
Daarin ligt het eerste oordeel. In wezen oordeelt de mens zichzelf in het Licht van de Liefde. Het kan voorkomen dat een mens het Licht nog niet ten volle kan verdragen, en terecht komt in de plaats van loutering, totdat ook hij kan ingaan in het hemelse Licht. In uiterste gevallen vertelt de Bijbel van de welhaast onverdraaglijke mogelijkheid dat een mens de confrontatie met het Licht niet meer aan kan, het de rug toekeert en wegvlucht in de eeuwige duisternis. De hemel is ons voorland, maar de belofte gaat daar nog bovenuit. Aan het einde van de tijd zal de Heer wederkomen en alles nieuw maken. Allen die Hij als de zijnen erkent zullen bekleed worden met nieuwe vergeestelijkte lichamelijkheid en een geluk ervaren dat de hemel nog overtreft.”
Recente onderzoekingen
Recente onderzoekingen naar zogeheten ‘Bijna Dood Ervaringen’ lijken deze eeuwenoude leer alleen maar te bevestigen. Zonder uitzondering is ook hier sprake van schitterend Licht, dat de stervende aantrekt en van overweldigende liefde die hem omvat. Maar ook van het hele leven dat in een flits voorbij trekt, het in volle scherpte zien van wat goed en fout was, en het verlangen goed te maken. Soms echter ook de ervaring van terugval in de duisternis.
Ook al deze getuigenissen worden, net zoals die van Schrift en mystici, door atheïstische schrijvers weggewuifd. Het zouden beelden zijn die in een fractie van een seconde zijn ontstaan vlak voor of na het moment van klinische dood. De meest recente onderzoekingen maken echter ook deze ‘escape’ onmogelijk. In enkele gevallen is het bewezen dat een patiënt buiten het lichaam en bij vol bewustzijn dingen had gezien of gehoord die in de operatiezaal gebeurd waren precies in de fase waarop de hersenen geen enkele activiteit meer toonden. Of de vrouw die van geboorte af blind was, maar bij een uittreding tijdens een operatie voor het eerst in haar leven kon zien.
De dood is niet iets om bang voor te zijn, maar wel om serieus te nemen en op voorbereid te zijn. Nog is het tijd van barmhartigheid. Nog kan alles worden vergeven, geheeld en vernieuwd. “Nu is de tijd van genade”, zegt de Schrift. Moge Pasen 2017 voor velen een feest zijn van vergeving en heling, van nieuwe kracht en vreugde voor nu en later. In die zin wens ik u allen van harte een gezegend Pasen.
+ Mgr. dr. Jozef M. Punt
Bisschop van Bisdom Haarlem-Amsterdam